THẤY GÌ QUA TÀU SÂN BAY THỨ III CỦA TRUNG CỘNG

• Vào tháng 11/2025, Trung Cộng chính thức đưa vào biên chế tàu sân bay Fujian (Phúc Kiến), là chiếc tàu sân bay tiến tiến nhất do Trung Cộng  tự thiết kế và đóng tàu.

• Fujian có trọng tải khoảng 80.000 tấn, trang bị máy phóng điện từ (EM catapult), cho phép phóng máy bay nặng, mang nhiều nhiên liệu hoặc vũ khí hơn so với hai tàu sân bay trước (Liêu Ninh và Sơn Đông), vốn dùng cầu nhảy kiểu ski-jump.

• Trong các thử nghiệm trên biển, Fujian đã phóng được nhiều loại máy bay: như tiêm kích tàng hình J-35, phi cơ cảnh báo sớm KJ-600.

• Về chiến lược, việc đưa Fujian vào biên chế là một phần quan trọng trong nỗ lực hiện đại hóa Hải quân Trung Cộng, gia tăng khả năng “chiếu lực” ra vùng biển xa, đặc biệt là Biển Đông, eo biển Đài Loan, thậm chí hướng tới chuỗi đảo thứ hai trong Thái Bình Dương.

Các đánh giá tích cực: Tầm vóc chiến lược của Fujian

Trung Cộng rõ ràng xem Fujian như một biểu tượng năng lực hải quân mới:

• Công nghệ máy phóng điện từ là một bước đột phá: chỉ một số rất ít quốc gia có nền tảng công nghệ này, và Trung Cộng đang rút ngắn khoảng cách với Mỹ trong mảng này.

• Việc phóng được cả máy bay nặng như KJ-600 giúp tàu sân bay có khả năng hoạt động như một trạm chỉ huy bay nổi, hỗ trợ trinh sát, cảnh báo sớm – điều cực kỳ quan trọng trong chiến tranh hiện đại.

• Về chiến lược địa – chính trị, Fujian có thể là công cụ để Trung Cộng  tăng áp lực lên Đài Loan hoặc để triển khai sức mạnh hải quân sâu hơn vào khu vực Tây Thái Bình Dương.

• Đồng thời, việc sở hữu tàu sân bay hiện đại như Fujian cũng mang giá trị tuyên truyền nội bộ cao: cho thấy Bắc Kinh tự hào vào năng lực công nghiệp quốc phòng của mình.

Những “yếu điểm chết người”: Đánh giá từ hai cựu sĩ quan Mỹ

Tuy nhiên, theo hai cựu sĩ quan Hải quân Mỹ (Carl Schuster – từng phục vụ trên hai tàu sân bay; và Keith Stewart – cựu phi công), Fujian không hoàn toàn như truyền thông Trung Cộng tuyên bố, và có những khiếm khuyết thiết kế đáng lo ngại. Một số điểm chính:

1. Hiệu suất hàng không thấp hơn kỳ vọng

   • Họ cho rằng Fujian chỉ có thể thực hiện hoạt động trên boong (cất và hạ cánh máy bay) với khoảng 60% hiệu suất so với tàu sân bay lớp Nimitz Mỹ. 

• Lý do: thiết kế boong đáp có vấn đề – các máy phóng điện từ được đặt hơi gần phần giữa phía trước boong, trong khi khu vực hạ cánh kéo dài gần mũi tàu. Khi máy bay J-15 hoặc J-35 hạ cánh, nó có thể “lăn qua” các máy phóng, tạm thời vô hiệu hóa chúng, gây gián đoạn khả năng phóng tiếp.

• Góc của đường hạ cánh cũng nhỏ hơn: theo Schuster, đường hạ cánh của Fujian chỉ lệch khoảng 6 độ so với trục dọc tàu, trong khi trên tàu Mỹ là khoảng 9 độ. Điều này thu hẹp khoảng không gian giữa đường hạ cánh và các máy phóng phía trước, làm giảm khả năng tái định vị máy bay vừa hạ cánh.

• Diện tích boong dành cho di chuyển máy bay (ví dụ từ thang máy chứa máy bay lên boong) bị hạn chế, làm tăng nguy cơ va chạm hoặc phải giảm tốc độ thao tác để đảm bảo an toàn.

2. Tái bố trí máy bay chậm, nguy cơ an toàn cao

   • Do không gian hạn chế, cựu sĩ quan Mỹ cho rằng tàu Trung Cộng sẽ phải giảm nhịp tác chiến (slowing down the deck cycle) nếu họ muốn tránh rủi ro va chạm hoặc sự cố khi di chuyển máy bay vừa hạ cánh.

   • Stewart nhấn mạnh rằng Trung Cộng cần kinh nghiệm bay đầy đủ trong nhiều điều kiện khó khăn (đêm, thời tiết xấu, boong dao động, nhiên liệu thấp, v.v.) – và đây là thứ mà họ chưa chắc đã “làm chủ” hoàn toàn, vì tàu sân bay là môi trường rất khắc nghiệt, nguy cơ cao.

3. Hạn chế tầm hoạt động, hậu cần

• Theo một số phân tích, dù Fujian là con tàu lớn, nó vẫn sử dụng động cơ thông thường (không phải hạt nhân), điều này giới hạn tầm hoạt động so với các tàu sân bay Mỹ có động cơ hạt nhân. 

• Điều này dẫn đến áp lực hậu cần cao hơn nếu Trung Cộng muốn triển khai Fujian xa bờ, đặc biệt khi đi vào các vùng như eo biển Đài Loan hoặc Thái Bình Dương rộng lớn.

Phân tích chiến lược: Vai trò thực tế của Fujian

Từ những điểm mạnh và yếu kể trên, ta có thể phân tích vai trò chiến lược thực sự của Fujian trong khung quân sự – chính trị của Trung Cộng như sau:

• Biểu tượng hơn là mối đe dọa toàn cầu ngay lập tức

Mặc dù Fujian là bước tiến lớn về công nghệ, nhưng việc nó chỉ đạt ~ 60% hiệu suất hoạt động so với tàu Mỹ theo hai cựu sĩ quan cho thấy đây có thể còn là “vẻ bề ngoài mạnh mẽ” hơn là khả năng chiến đấu tối đa. Nếu Trung Cộng  chưa hoàn toàn làm chủ tất cả khâu (boong, thao tác máy bay, vận hành hậu cần), con tàu có thể khó phát huy hết tiềm năng trong kịch bản xung đột cao.

• Tập trung vào “khu vực cận bờ” hơn là sức mạnh toàn cầu

Fujian nhiều khả năng sẽ được sử dụng chủ yếu để tăng áp lực ở khu vực gần – như Biển Đông, eo biển Đài Loan, hoặc trong các chiến dịch “chiếu lực” tại vùng lân cận. Việc sử dụng tàu sân bay để mở rộng triển khai sâu hơn vào Tây Thái Bình Dương có thể gặp khó do hạn chế hậu cần (nhiên liệu, tiếp tế) nếu hoạt động xa bờ.

• Chiến lược học hỏi và trưởng thành

Trung Cộng dù có tiến bộ, nhưng theo các cựu sĩ quan Mỹ, họ cần thêm thời gian để tích lũy kinh nghiệm “sân bay hàng hải” thực thụ: bay đêm, bay trong thời tiết xấu, tác nghiệp trong điều kiện boong dao động… Đây là những kỹ năng mà hải quân Mỹ đã tích lũy qua nhiều thập niên. Fujian vì thế có thể là một “bước đệm” để Bắc Kinh rèn luyện khả năng hàng không tàu sân bay thực chiến.

• Tác động chính trị – tuyên truyền

Việc khánh thành Fujian có giá trị rất lớn về mặt chính trị nội bộ và quốc tế: nó thể hiện tham vọng của Trung Cộng và cam kết của Bắc Kinh đối với mục tiêu xây dựng một hải quân hiện đại, mạnh mẽ, có khả năng chiếu lực. Ngay cả khi con tàu chưa tối ưu trong mọi khía cạnh kỹ chiến thuật, về hình ảnh chiến lược, nó đã mang lại cho Trung Cộng một thắng lợi biểu tượng.

Kết luận & Đánh giá rủi ro

• Việc Trung Cộng đưa vào biên chế tàu sân bay Fujian là một bước tiến rõ rệt trong quá trình hiện đại hóa lực lượng hải quân. Về công nghệ, con tàu có nhiều cải tiến quan trọng (máy phóng điện từ, khả năng mang máy bay lớn hơn, tiêm kích tàng hình).

• Tuy nhiên, theo đánh giá của hai cựu sĩ quan Mỹ, Fujian tồn tại những khiếm khuyết thiết kế thực sự – nhất là trên boong đáp – có thể kéo giảm hiệu suất và làm tăng rủi ro trong bay tàu sân bay.

• Chiến lược sử dụng Fujian của Trung Cộng nhiều khả năng sẽ còn dè dặt: ưu tiên khu vực địa – chiến lược gần bờ, kết hợp với mục tiêu tuyên truyền và học hỏi hơn là dùng nó như nguồn sức mạnh toàn cầu mạnh mẽ ngay lập tức.

• Nếu Trung Cộng tiếp tục xây dựng thêm các tàu sân bay kiểu mới (ví dụ Type 004) và khắc phục các hạn chế của Fujian, khả năng chiếu lực hải quân của họ sẽ còn mạnh hơn trong tương lai. Nhưng hiện tại, vẫn có khoảng cách đáng kể so với hạm đội tàu sân bay toàn cầu của Mỹ – đặc biệt là về số lượng, kinh nghiệm, hậu cần, và tác chiến thực chiến.

Hoa Thịnh Đốn, ngày 17 Tháng Mười Một 2025

LS Đặng Đình Mạnh